Tập quán lạc hậu về hôn nhân cần vận động xóa bỏ và cấm áp dụng

Theo quy định của Luật Hôn nhân và gia đình 2014: “Tập quán về hôn nhân và gia đình là quy tắc xử sự có nội dung rõ ràng về quyền, nghĩa vụ của các bên trong quan hệ hôn nhân và gia đình, được lặp đi, lặp lại trong một thời gian dài và được thừa nhận rộng rãi trong một vùng, miền hoặc cộng đồng”. Theo đó, Nhà nước có chính sách “vận động nhân dân xóa bỏ phong tục, tập quán lạc hậu về hôn nhân và gia đình, phát huy truyền thống, phong tục, tập quán tốt đẹp thể hiện bản sắc của mỗi dân tộc”.

Tục nối dây thật sự khiến nhiều người không hạnh phúc. (Ảnh minh họa)

Nghị định số 126/2014/NĐ-CP ngày 31/12/2014 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Hôn nhân và gia đình đã ban hành kèm theo Danh mục các tập quán lạc hậu về hôn nhân gia đình cần vận động xóa bỏ và cấm áp dụng. Cụ thể:

Các tập quán lạc hậu về hôn nhân và gia đình cần vận động xóa bỏ bao gồm:

1. Kết hôn trước tuổi quy định của Luật Hôn nhân và gia đình (hiện nay là nam đủ 20 tuổi và nữ đủ 18 tuổi).
2. Việc đăng ký kết hôn không do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện (có thể do trưởng bản, già làng hoặc các vị chức sắc tôn giáo giải quyết).
3. Cưỡng ép kết hôn do xem “lá số” và do mê tín dị đoan; cản trở hôn nhân do khác dân tộc, tôn giáo.
4. Cấm kết hôn giữa những người có họ trong phạm vi từ bốn đời trở lên.
5. Nếu nhà trai không có tiền cưới và đồ sính lễ thì sau khi kết hôn, người con rể buộc phải ở rể để trả công cho bố, mẹ vợ.
6. Quan hệ gia đình theo chế độ phụ hệ hoặc mẫu hệ, không bảo đảm quyền bình đẳng giữa vợ và chồng, giữa con trai và con gái.

- Chế độ phụ hệ:

Khi ly hôn, nếu do người vợ yêu cầu ly hôn thì nhà gái phải trả lại nhà trai toàn bộ đồ sính lễ và những phí tổn khác; nếu do người chồng yêu cầu ly hôn thì nhà gái vẫn phải trả lại nhà trai một nửa đồ sính lễ. Sau khi ly hôn, nếu người phụ nữ kết hôn với người khác thì không được hưởng và mang đi bất cứ tài sản gì. Sau khi cha, mẹ ly hôn, con phải theo cha.

Khi người chồng chết, người vợ góa không có quyền hưởng phần di sản của người chồng quá cố để lại. Nếu người vợ góa tái hôn với người khác thì không được hưởng và mang đi bất cứ tài sản gì.

Khi người cha chết, chỉ các con trai có quyền còn các con gái không có quyền hưởng phần di sản của người cha quá cố để lại.

- Chế độ mẫu hệ:

Người con bị bắt buộc phải mang họ của người mẹ.

Khi người vợ chết, người chồng góa không có quyền hưởng phần di sản của người vợ quá cố để lại và không được mang tài sản riêng của mình về nhà.

Khi người mẹ chết, chỉ các con gái có quyền còn các con trai không có quyền hưởng phần di sản của người mẹ quá cố để lại.

Sau khi ở rể, người con rể bị “từ hôn” hoặc sau khi ăn hỏi, nhận đồ sính lễ, người con trai bị “từ hôn” thì không được bù trả lại.

7. Không kết hôn giữa người thuộc dân tộc này với người thuộc dân tộc khác và giữa những người khác tôn giáo.

Đám cưới của đồng bào dân tộc thiểu số đã dần loại bỏ các hủ tục lạc hậu

Các tập quán lạc hậu về hôn nhân và gia đình cấm áp dụng, bao gồm:

1. Chế độ hôn nhân đa thê.
2. Kết hôn giữa những người có cùng dòng máu về trực hệ (là những người có quan hệ huyết thống, trong đó, người này sinh ra người kia kế tiếp nhau), giữa những người khác có họ trong phạm vi ba đời (là những người cùng một gốc sinh ra gồm cha mẹ là đời thứ nhất; anh, chị, em cùng cha mẹ, cùng cha khác mẹ, cùng mẹ khác cha là đời thứ hai; anh, chị, em con chú, con bác, con cô, con cậu, con dì là đời thứ ba).
3. Tục cướp vợ để cưỡng ép người phụ nữ làm vợ.
4. Thách cưới cao mang tính chất gả bán (như đòi bạc trắng, tiền mặt, của hồi môn, trâu, bò, chiêng ché… để dẫn cưới).
5. Phong tục “nối dây”; Khi người chồng chết, người vợ góa bị ép buộc kết hôn với anh trai hoặc em trai của người chồng quá cố; khi người vợ chết, người chồng góa bị ép buộc kết hôn với chị gái hoặc em gái của người vợ quá cố.
6. Bắt buộc người phụ nữ góa chồng hoặc người đàn ông góa vợ, nếu kết hôn với người khác thì phải trả lại tiền cưới cho nhà chồng cũ hoặc nhà vợ cũ.
7. Đòi lại của cải, phạt vạ khi vợ, chồng ly hôn.

Trong thời đại xã hội đã có nhiều bước tiến mạnh mẽ về mọi mặt, văn hóa truyền thống là điều cốt lõi mà mỗi dân tộc, quốc gia cần gìn giữ và phát huy. Tuy nhiên, với các phong tục, tập quán cũ, lạc hậu không còn phù hợp hoặc trái với quy định của luật pháp rất cần cộng đồng, đặc biệt là các bạn trẻ chủ động từ bỏ, thay thế bằng tập quán tốt đẹp hơn. Việc từ bỏ không phải là tự phủ nhận truyền thống của dân tộc mà chính là sự điều chỉnh, cân bằng khách quan nhằm tiến tới mục tiêu tiến bộ, văn minh hơn trong đời sống văn hóa hiện đại.

Luật gia ĐỖ MINH CHÁNH

TRUNG TÂM TƯ VẤN PHÁP LUẬT TỈNH BÌNH PHƯỚC