Thừa phái lại Việt Nam: Kỷ niệm 15 năm hình thành và phát triển.

Đến tham dự lễ kỷ niệm có đồng chí Lê Thành Long, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp; đồng chí Trương Hòa Bình, nguyên Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ; đồng chí Hà Hùng Cường, nguyên Bộ trưởng Bộ tư pháp; đồng chí Lê Xuân Hồng, Cục trưởng Cục Bổ trợ tư pháp - Bộ Tư pháp; đồng chí …, … Học viện tư pháp - Bộ Tư pháp; lãnh đạo, nguyên lãnh đạo trung ương, các địa phương và đại biểu Thừa phát lại các tỉnh, thành phố…

Phát biểu khai mạc, Thừa phát lại Lê Mạnh Hùng, Chủ tịch Hội Thừa phát lại Thành phố Hồ Chí Minh đã ôn lại chặng đường 15 năm hình thành và phát triển nghề Thừa phát lại Việt Nam.

“Trong 15 năm qua, Thừa phát lại đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Số lượng Văn phòng Thừa phát lại tăng nhanh, chất lượng dịch vụ được nâng cao, góp phần giảm tải cho các cơ quan Thi hành án và Tòa án. Sự chuyên nghiệp và tính minh bạch trong hoạt động của Thừa phát lại đã nhận được sự ủng hộ và đánh giá cao từ các cơ quan nhà nước, tổ chức doanh nghiệp và người dân. Dù vậy, trên thực tiễn, Thừa phát lại vẫn cần nâng cao hơn nữa chất lượng dịch vụ, tăng cường đào tạo và bồi dưỡng nghiệp vụ cho các Thừa phát lại. Cấp thiết hơn nữa là cần hoàn thiện khung pháp lý để nghề này phát triển ngày càng bền vững” - Thừa phát lại Lê Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Thừa phát lại là công lại làm việc theo triệu dụng của khách hàng khi có yêu cầu và theo đề nghị của Toà án trong phạm vi trách nhiệm được pháp luật quy định. Mục đích của Thừa phát lại là nhằm phục vụ công lý, phục vụ hoạt động tư pháp và nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân trong xã hội.

Thừa phát lại không phải là công chức tư pháp, không hưởng lương từ ngân sách nhà nước, hoạt động không theo chế độ công vụ. Khác với các công chức tư pháp, Thừa phát lại thực hiện một số công việc theo yêu cầu của khách hàng hoặc theo đề nghị của Tòa án trong phạm vi trách nhiệm được pháp luật quy định. Tuy được quy định ở các văn bản pháp luật khác nhau với những tên gọi khác nhau như: Chưởng Tòa (Miền Bắc); Mõ Tòa (Miền Trung); Thừa phát lại (Miền Nam) nhưng đều thể hiện địa vị của một công lại giống chức danh “Huissier” trong hệ thống Tư pháp của Pháp được quy định trong Bộ Dân luật Pháp năm 1804 và Bộ Dân sự tố tụng Pháp năm 1807.

Chức danh Thừa phát lại bắt đầu xuất hiện ở Việt Nam song hành với việc Vua Tự Đức ký hòa ước ngày 05/6/1862 nhượng cho Pháp 6 tỉnh Nam Kỳ. Sau đó, là bản Hiệp ước ngày 06/6/1884, đặt Việt Nam trở thành một nước dưới quyền bảo hộ của Pháp.

Sau một thời gian gián đoạn, Thừa phát lại bắt đầu được triển khai thực hiện theo tinh thần thực hiện chiến lược cải cách tư pháp. Nghị quyết 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 của Bộ chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp xác định: “Nghiên cứu việc xã hội hóa một số hoạt động bổ trợ tư pháp”. Chủ trương xã hội hóa một số hoạt động bổ trợ tư pháp tiếp tục được khẳng định trong Nghị quyết 49-NQ/TW của Bộ chính trị: “Từng bước thực hiện việc xã hội hóa và quy định những hình thức, thủ tục để giao cho tổ chức không phải là cơ quan nhà nước thực hiện một số công việc thi hành án”, mà cụ thể hơn là “nghiên cứu chế định Thừa phát lại: trước mắt có thể tổ chức thí điểm tại một số địa phương, sau vài năm, trên cơ sở đó tổng kết, đánh giá thực tiễn sẽ có bước đi tiếp theo”.

Ngày 14/11/2008, Quốc hội khóa XII đã thông qua Nghị quyết số 24/2008/QH12 về việc thi hành Luật Thi hành án dân sự, trong đó, giao cho Chính phủ quy định và tổ chức thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại tại một số địa phương. Ngày 24/7/2009, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 61/2009/NĐ-CP về tổ chức và hoạt động của Thừa phát lại thực hiện thí điểm tại TP. Hồ Chí Minh.

Sau thời gian thí điểm tại TP. Hồ Chí Minh, với những thành công bước đầu, ngày 23/11/2012, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 36/2012/QH13 giao cho Chính phủ tiếp tục triển khai việc thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại tại 13 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đến hết 31/12/2015. Như vậy, bước đầu hệ thống Thừa phát lại đã dần được hình thành ở các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phân bổ đều trên cả nước.

Ngày 26 tháng 11 năm 2015, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết số 107/2015/QH13 về thực hiện chế định Thừa phát lại. Nghị quyết đã ghi nhận kết quả đạt được trong việc thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại theo Nghị quyết số 24/2008/QH12 ngày 14 tháng 11 năm 2008 của Quốc hội về việc thi hành Luật Thi hành án dân sự, Nghị quyết số 36/2012/QH13 ngày 23 tháng 11 năm 2012 của Quốc hội về việc tiếp tục thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại, đồng thời, quyết định chấm dứt việc thí điểm và cho thực hiện chế định Thừa phát lại trong phạm vi cả nước kể từ ngày 01 tháng 01 năm 2016.

Theo quy định, Thừa phát lại được lập vi bằng các sự kiện, hành vi theo yêu cầu của đương sự, trừ các trường hợp pháp luật quy định Thừa phát lại không được làm; vi phạm bí mật đời tư theo quy định tại Điều 38 của Bộ luật dân sự; các trường hợp thuộc thẩm quyền công chứng của tổ chức hành nghề công chứng hoặc thuộc thẩm quyền chứng thực của Ủy ban nhân dân các cấp và các trường hợp khác theo quy định của pháp luật. Các vi bằng do Thừa phát lại lập trong thời gian qua là rất đa dạng, nhưng tập trung nhiều vào các sự kiện, hành vi liên quan đến tài sản (bất động sản), hàng hóa. Qua đó, giúp cho người dân sử dụng vi bằng để chủ động làm chứng cứ bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Như vậy, chỉ với một chức năng này thôi của Thừa phát lại, Thừa phát lại đã xác lập được một kênh mới trong việc tạo lập chứng cứ, vừa giúp cho người dân vừa làm phong phú nguồn chứng cứ cho Tòa án, cho cơ quan nhà nước khi xem xét các vụ việc có tranh chấp. Như thế cũng tăng sự chủ động, giúp cho người dân chủ động bảo vệ quyền lợi của mình.

Tại buổi lễ đã diễn ra sự kiện ký kết Hợp tác phối hợp giữa Hội Thừa phát lại Thành phố Hồ Chí Minh và Học viện Tư pháp - Bộ Tư pháp về công tác đào tạo và bồi dưỡng nghiệp vụ Thừa phát lại.

Chức năng tống đạt, văn bản và giấy tờ có liên quan của Thừa phát lại cũng hứa hẹn đem lại nhiều hiệu quả trong tương lai. Hiện nay, pháp luật chưa quy định các Văn phòng Thừa phát lại được tống đạt văn bản của một số cơ quan tố tụng và cơ quan nhà nước khác như: Viện kiểm sát, Cơ quan điều tra, Thanh tra... Tuy nhiên, trong xu thế nhu cầu từ phía người dân, doanh nghiệp và thậm chí từ các cơ quan hành chính trong việc tống đạt các văn bản, thông báo mang tính chất dân sự, tính chất hành chính (thông báo của cơ quan nhà nước trong việc thu hồi đất, đền bù giải tỏa…) thì khi pháp luật mở rộng phạm vi, đối tượng các cơ quan được phép ủy quyền cho Thừa phát lại tống đạt văn bản thì sẽ vừa góp phần giảm đáng kể khối lượng công việc cho các cơ quan trên, góp phần không nhỏ vào sự giảm tải biên chế, giảm chi ngân sách Nhà nước và tinh giảm bộ máy nhà nước.

Trong bối cảnh thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về hoàn thiện công tác cải cách tư pháp, cải cách hành chính thì việc ra đời tổ chức Thừa phát lại là hoàn toàn phù hợp và đúng đắn. Thừa phát lại tạo ra một nghề mới trong thị trường dịch vụ pháp lý, từng bước khẳng định vị trí, vai trò của mình trong đời sống xã hội và trong hoạt động bổ trợ tư pháp./.